* Panie, co cię do nas sprowadza 

-Ojcze,powiem wprost, potrzeba nam więcej żelaza. Czeka nas  wojna, a moi płatnerze nie mają z czego kuć mieczy, zbroi i grotów.

* Ale nasz piec  pracuje od świtu do zmierzchu. Nie możemy sprzedać wam więcej.

- Wiem, dlatego każę wybudować  u siebie  jeszcze kilka kuźnic takich jak wasza. 

* Wybacz  panie, jeśli idzie wojna to chyba już za późno na stawianie nowych piecy?

- Ojcze, żelazo robicie przednie, ale na wojnie to się opacie najwidoczniej  nie znacie. Zanim pożyczymy  na nią pieniądze, roześlemy szpiegów, zaciągniemy najemników, opłacimy co niektórych wrogów, przygotujemy zapasy  minie najmniej  trzy lata. Do tego czasu moje kuźnice będą już  pracować dzień i noc.

* Jeśli tak, to niech Bóg wam w planach  błogosławi, ale cóż nam biednym jego sługom do tego?

- A to, że nauczycie moich kowali jak stawiać warsztaty takie jak wasz.. W zamian dostaniecie wieczysty przywilej na szukanie złóż ołowiu i miedzi i w całym księstwie.

* Zbytek łaski panie, ale niech i tak będzie. Chętnie sam oprowadzę was po naszej kuźnicy i opowiem jak działa.

* Najważniejsze jest miejsce. Kuźnica musi stać blisko pokładów rudy bagiennej. Jak nazwa wskazuje najłatwiej znaleźć ją na podmokłych terenach. Robotnicy kopią na 3 - 4 stopy głębokie rowy i szukają brązowych, twardych  brył. Kiedy już wydobędą całą  rudę zasypują dół i obok kopią następny. 

* Potem  bryły praży się na  otwartych ogniskach z węgla drzewnego  żeby ją wysuszyć i wypalić śmieci. Łatwiej ja potem pokruszyć i usypywać  w piecu. Dlatego kuźnice zawsze stawia się w lesie bo robiony tu węgiel drzewny jest w tu nie mniej ważny niż ruda, kupujemy go  8 gr. za wóz.

* Węglarze wypalają węgiel z drewna w  piecach zwanych mielerzami. Najpierw ustawiają gruby  słup, potem obstawiają go żerdziami i suchą korą - to jest dusza pieca. Następnie wokół duszy kładą pionowo ustawione belki jedna przy drugiej. Najlepsza jest dębina i buczyna, ale sośnina też się nada. Potem, kiedy powstanie już spory  kopiec przykrywają  go paprocią i mchem, a następnie przysypują ziemią zostawiając kilka dziur. Przez otwór na górze podpalają duszę i czekają aż całość  drewna w środku się rozpali. Wtedy zasypują otwory i czekają kilka tygodni aż drewno zmieni się z węgiel drzewny.  Z 200 funtów drewna  powstaje 20 funtów węgla.

* Potem zwozi się go do kuźnicy i sypie i do pieca warstwami na przemian z rudą . Dziennie zużywamy 600 funtów węgla drzewnego i tyle samo pokruszonej rudy.

* Piec porządnie wymurowany  z kamieni i gliny można używać przez 2- 3 lata.. Górą, przez otwarty komin sypie się wsad i tam ulatuje dym. Na dole, poniżej ziemi piec  ma dziurę w której w czasie wytopu zbiera się popiół i żużel. Trochę wyżej ziemi znajduje się otwór zaślepiony na czas wytopu gliną. Tamtędy później wydobywa się  gotowe żelazo. No i jeszcze nadmuch powietrza  - bez niego nic się nie uda. Wylot miecha umieszcza się trochę ponad dnem pieca. Kiedyś miechy obsługiwało czterech ludzi, dzisiaj zastąpiło ich koło wodne.

* Wytapianie trwa kilka godzin. Potem rozbija się młotem wejście do pieca. W ogniu ruda  nie topi się jak ołów ale zmieniła się w żelazną bryłę, ale pełno w niej dziur, szczelin i resztek żużlu, który nie opadł na dno pieca. Trzeba się tego pozbyć, dlatego gorące bryły z pieca  trafiają od razu na kowadło, gdzie młot scala je  i wyciska nieczystości. 

* Młot, tak jak miech napędza koło wodne,które zastępuje pracę dwóch braci. No ale żeby koło działało potrzebna jest rzeka, najlepiej niewielka, żeby powódź nie zniszczyłą wszystkiego.Oczywista rzecz małe strumienie zimą szybciej  zamarzają a w czasie upalnego lata mogą łatwo wyschnąć. Dlatego koło pracuje jakieś 35 tygodni w roku. Resztę czasu bracia spędzają w kuźni i przekuwają surowe żelazo na narzędzia, podkowy, okucia, naczynia i inne przedmioty.

* Żelazo dzieli się na mniejsze kawałki i skuwa w szyny. Jeden wsad z pieca daje jakieś 90 funtów, czyli jeden wóz żelaza. Sprzedajemy go jak wiecie po 12 groszy. 

* Wyposażenie kuźni kosztuje jakieś 50 grzywien, budynek drugie tyle, ale najwięcej zapłacicie za regulację rzeki, tak żeby mogła pchać koło wodne. Ale to już zależy od miejsca które wybierzecie. Chętnie wam przy tym pomożemy. Ale najpierw chodźmy do kancelarii

 

 

Żelazo i stal

Żelazo z małą domieszką węgla jest giętkie i elastyczne. Natomiast to z większym dodatkiem węgla, nazywane stalą,  można zahartować (czyli mocno rozgrzane włożyć do wody) i wtedy staje się ono twarde ale łamliwe. Kosy, miecze, noże i inne ostrza wykonywano skuwając ze sobą  oba rodzaje żelaza. Przez to nie łamały się one, ale na krawędziach pozostawały twarde i nie wyszerbiały się. Aby w zależności od potrzeby, uzyskać żelazo lub stal doświadczony kowal odpowiednio dobierał w piecu proporcje rudy i węgla oraz odpowiednio napowietrzał piec.

 

1 grzywna =48groszy

Jak zwykle z góry przepraszam za  błędy (tekst jest jeszcze roboczy)

---

tagi: średniowiecze 

	Zyszko
	12 listopada 2021 08:50

22     1363    17 zaloguj sie by polubić